Gemeente Schouwen-Duiveland: maatschappelijke voorzieningen afgestemd op lokale context

De ene gemeente is de andere niet. Dat klinkt heel logisch en dat zie je ook - en misschien wel vooral - terug bij de realisatie van maatschappelijk vastgoed. Bij projecten op het gebied van onderwijs, sport en cultuur en ontmoeten weegt niet alleen het financiële rendement mee, maar ook het maatschappelijk rendement. Daarbij gaat het niet over harde cijfers, maar over emotionele waarde. Hoe nemen onze adviseurs deze subjectieve informatie mee in bijvoorbeeld een haalbaarheidsonderzoek, een variantenstudie of dorpshuizenbeleid? We vroegen het Ricardo de Winter en Mark Aanraad (projectmanager ruimtelijke ontwikkeling respectievelijk het maatschappelijk domein) van gemeente Schouwen-Duiveland en onze eigen collega’s .

Combinatie van beleid en uitvoering
We zijn vandaag op het Pieter Zeeman Lyceum, één van de projecten waar wij voor de gemeente een haalbaarheidsonderzoek uitvoerden en verschillende variantenstudies hebben uitgewerkt. Het is altijd leuk om te zien hoe ons advies wordt opgepakt en wat het uiteindelijke resultaat is geworden. “Bij andere projecten zijn we langer betrokken en omvat onze inzet zowel adviesdiensten in de haalbaarheidsfase als projectmanagement tijdens de ontwerp- en/of realisatiefase,” vertelt Christianne van Overmeeren. “Zoals voor Cultuurpodium Brogum, SMC Bruinisse (een combinatie van een sporthal en een dorpshuis) en de Voedselbank/Ruilwinkel.”  Laurens Marijnissen vervolgt: “Voor het Cultuurpodium adviseren we de gemeente tijdens het ontwerptraject, verzorgen we de aanbesteding én adviseren we over een gedragen exploitatievorm en de implementatie ervan. Input vanuit de realisatiefase nemen we zo direct mee in de contractstukken voor het beheer.”

Leefbaarheid belangrijk thema
Op het eiland Schouwen-Duiveland is er van veel voorzieningen maar één te vinden, vertelt Ricardo. “Je vindt hier bijvoorbeeld maar één middelbare school, één sportcentrum en één cultuurpodium. Veel voorzieningen hebben bij ons dus een regionale functie, anders dan in de Randstad. Als gemeente kijken we natuurlijk naar bezetting en financieel rendement. Maar de leefbaarheid binnen de gemeente speelt misschien wel een grotere rol in de besluitvorming. We hebben hier een bovengemiddelde vergrijzing. Tegelijkertijd zien we jongeren verhuizen naar andere plaatsen, terwijl we ze juist hier willen houden voor een goede balans. Met de juiste voorzieningen proberen we het aantrekkelijk te maken om te blijven, of na een studie terug te komen.”

Van dorpshuis naar ontmoetingsplaats
Dat de voorzieningen allemaal een maatschappelijke waarde hebben op het eiland, bevestigt Manja Ockers. Zij schrijft samen met Christianne van Overmeeren een nieuw dorpshuizenbeleid  voor de gemeente. “De inwoners hier zijn erg betrokken bij de maatschappelijke voorzieningen. Soms komen we in een kern met slechts 300 inwoners, die allemaal gebruik maken van het dorpshuis, dat eigenlijk de enige voorziening is voor de activiteiten die dorpsbreed worden aangeboden.  Dit dorpshuis maakt ontmoetingen mogelijk en houdt daarmee het dorp leefbaar. We maken het faciliteren van de ontmoeting daarom tot de kern van het nieuwe dorpshuizenbeleid. Elkaar ontmoeten kan op veel verschillende plekken en is niet alleen belangrijk in de kleinste kernen, maar ook in grotere plaatsen, die daarvoor ook vaak meerdere mogelijkheden hebben.”

Het combineren van voorzieningen in hetzelfde pand is een regelmatig terugkerend uitgangspunt bij onze adviesprojecten. Christianne: “Op de vraag van een uitvaartorganisatie naar een afscheids- en ontmoetingsruimte, kwam de inpassing in dorpshuizen aan de orde.  Afscheid op een zogenaamde ‘pantoffelavond’ is waardevol voor de dorpsbewoners.” “Zomaar het besluit nemen een locatie te sluiten, dat gaat hier niet; mensen voelen zich verbonden met een gebouw. Toch is een bouwtechnisch afgeschreven gebouw wel hét moment om de opties te onderzoeken. Het uitgangspunt is dat een besluit om opnieuw te investeren in een gebouw als een dorpshuis door de inwoners gedragen wordt, zodat ze ook een rol op zich willen nemen in het beheer en de exploitatie: voor en door inwoners,” deelt Mark.

In gesprek met stakeholders
Participatie lijkt hierin het toverwoord te zijn voor de gemeente. Christianne: “In plaats van ‘de bezetting is te laag, we sluiten een voorziening’ kijken we graag samen met de gemeenschap waar precies de behoefte ligt. Misschien is de bezetting laag doordat het aanbod niet aansluit bij de behoefte, of is er in dit specifieke geval sprake van een, voor deze gemeenschap, realistische en relatief hoge bezetting. Verhoging van de bezettingsgraad is niet de heilige graal. Bewaken van de bezettingsgraad is wel nodig om de betrokkenheid te toetsen en leefbaarheid van de kern te borgen.” Ondanks gesprekken met stakeholders en beheerders van accommodaties, blijft dit wel lastig, deelt Mark. “Met name als het gaat om beheer en exploitatie. Want welke rol heeft een exploitant of een beheerder als je meerdere functies in één pand samenvoegt? Wie is precies waarvan? De rolopvatting kan per locatie verschillen en ook de verwachtingen in de ondersteuning namens de gemeente. Jullie advies en ervaring daarin helpt ons enorm.”

Samen met de gemeente zoeken we daarom actief de dialoog op, met beheerders én met gebruikers en inwoners. Christianne: “We gaan samen met de gemeente met alle partijen om tafel, iedereen krijgt de kans zijn visie te delen. Het fijne van dit eiland is dat er veel onderling begrip is en mensen met elkaar meedenken. Maar ook dat er veel interesse is om deel te nemen aan een participatietraject.” Ricardo vervolgt: “Door goede gesprekken te voeren, zien we zelden bezwaren op de daadwerkelijke plannen of insprekers tijdens de commissievergaderingen. Een flink participatietraject levert ons dus veel op.” “Dat neemt overigens niet weg dat we de gemeente helpen om - ondanks de sociale en emotionele ruimte - een weloverwogen, zakelijk besluit te nemen waarin financieel en maatschappelijk rendement tijdens de exploitatie samenkomen,” stelt Flip.