Sport en bewegen: waarde toevoegen aan maatschappelijke voorzieningen vanuit integrale visie

Sport en bewegen hebben niet alleen waarde voor ons als persoon, maar ook fysieke, intellectuele, emotionele, sociale en financiële waarde. Daarom is het belangrijk te onderzoeken hoe je als gemeente die maatschappelijke waarde kunt vergroten. Bijvoorbeeld met sport- en beweegbeleid en daarop volgend een passend accommodatiebeleid. Want met duurzame, toekomstbestendige maatschappelijke voorzieningen kan de impact van sport en bewegen toenemen: met voorzieningen die betaalbaar, beheersbaar, toegankelijk en uitnodigend zijn en ruimte bieden aan leren, sporten, bewegen, ontmoeten en beleven. Maar waar begin je?

Invloed op lokaal beleid: een meer integrale aanpak
Landelijke ontwikkelingen – zoals het Klimaatakkoord, de Omgevingswet, het Integraal Zorgakkoord (IZA), het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Sportakkoord – hebben invloed op het lokale beleid. Belangrijke programma’s over gezonde leefstijl, zorg, sport en bewegen, cultuur, sociale basis en leefomgeving zijn hierin nauw met elkaar verbonden. De focus? Een gezonde generatie in 2040.

De integrale aanpak, vanuit beleid, accommodatie en organisatie, waar Synarchis naar streeft, is steeds vaker terug te zien in de collegeprogramma’s 2022-2026. Sportbeleidsambtenaren geven aan dat er vooral wordt samengewerkt met de domeinen welzijn/sociaal, gezondheid, onderwijs, armoede en cultuur. Terecht in onze ogen, want niet alleen het bijdragen aan meer beweging en het faciliteren van goede voorzieningen is van belang in het sport- en beweegbeleid, maar ook maatschappelijke doelen zoals het bevorderen van gezondheid, sociale participatie, ontmoeting, verbinding en integratie. Wel zien we dat de leefomgeving achter blijft qua verbinding, wat ook terugkwam in de brede SPUK-bijeenkomsten. Daar is zeker winst te behalen, want lopen en fietsen dragen bijvoorbeeld wezenlijk bij aan een gezonde samenleving.

Volledig integraal is het beleid dus nog niet. Uit de herijkte sportakkoorden lijkt het vooralsnog om een ‘streven naar integraliteit’ te gaan en wil men in de komende periode meer bruggen slaan tussen sport en bewegen enerzijds en bijvoorbeeld gezond en actief leven, preventie en onderwijs anderzijds. In de praktijk blijkt het lastig om voldoende concreet te worden. De oplossing kan wat ons betreft gevonden worden door sport en bewegen nadrukkelijker én structureler aan maatschappelijke opgaven te koppelen, inclusief de daarvoor benodigde financiering.

Hoe je dat doet? Door je als gemeente de vraag te stellen welke positie sport en bewegen in het maatschappelijk speelveld inneemt, door breder te kijken en samen met andere domeinen – wat hebben zij nodig, en waarom? – naar het gemeenschappelijk belang te zoeken. Op basis van de antwoorden op deze vragen kun je verder nadenken over beleid op het gebied van sport en bewegen, voorzieningen, tarieven en subsidies, vitaliteits- of leefstijlakkoorden en topsport en talentontwikkeling.

Wij denken uiteraard graag mee: over nieuw- en bestaand beleid en alle acties, investeringen en mogelijke gevolgen die daaruit voortvloeien. Dat deden we recent voor gemeente Lelystad in het onlangs vastgestelde Integraal huisvestingsplan Sport en gemeente Rhenen, waar het doelgroepenbad in het nieuwe Biljoenbad gefinancierd is uit WMO-gelden.

 Een vitale samenleving kan niet zonder een breed en gevarieerd aanbod van maatschappelijke accommodaties voor onderwijs, welzijn, sport en cultuur."

Inzet op vergroten van de maatschappelijke waarde in plaats van verlagen van de kosten
Een vitale samenleving kan niet zonder een breed en gevarieerd aanbod van maatschappelijke accommodaties voor onderwijs, welzijn, sport en cultuur. Daarin is de combinatie van deze voorzieningen, met de juiste activiteiten, organisatie en ondersteunend beleid onmisbaar bij het beter benutten ervan.

Bij grotere gemeenten zien we dat de aandacht voor sportaccommodaties in de collegeprogramma’s wat is afgenomen, terwijl sport en bewegen in de openbare ruimte juist meer aandacht krijgt. Demografische en maatschappelijke ontwikkelingen, nieuwe wet- en regelgeving, politieke ambities en gemeentelijke herindelingen zijn aanleidingen die vanuit een integrale benadering vragen om strategische keuzes te maken. In onze ogen gaat het in die strategische keuzes echter nog te vaak over het verminderen van de (exploitatie)kosten. Er mag in beleid en in onderzoek meer aandacht komen voor het vergroten van de maatschappelijke waarde en de baten die het gebruik van sportaccommodaties met zich meebrengen. Volgens eerder onderzoek kan dat bijvoorbeeld zitten in:

• Het milieu (duurzaam en energiezuinig)
• Schaalvoordelen van een multifunctionele accommodatie
• Meer sociale ontmoetingen en een grotere sociale cohesie
• Meer onderling vertrouwen in de wijk
• Een betere fysieke en mentale gezondheid
• Minder aanspraak op WMO-regelingen
• Meer werkgelegenheid
• Lagere zorgkosten
• Minder (jeugd)criminaliteit en minder overlast

Van monofunctioneel naar multifunctioneel
Hoe zet je maatschappelijke voorzieningen dan optimaal en integraal in voor sport, zorg, onderwijs, cultuur en welzijn? Hoe zorg je voor een verbreding met functies die maatschappelijke betekenis hebben? Hoe bereik je de groepen die de meeste baat hebben bij sport en bewegen? Hoe maak je je (sport)accommodaties écht toegankelijk voor iedereen (dus ook voor de niet-sporter)? Welke capaciteitsbehoefte ligt er, nu en in de toekomst? Wat zijn de basisvoorzieningen? Maar ook: hoe ga je om met eigendom, beheer en exploitatie? Welke bedragen zijn jaarlijks beschikbaar en nodig voor een passend aanbod? Hoe zorg je ervoor dat je accommodatie een bron kan zijn van warmte, water of energie en een plek waar innovaties kunnen worden toegepast? Veel vragen die naar voren komen bij het maken van nieuw beleid. Vragen zonder eenduidig antwoord, want de omstandigheden verschillen per gemeente en daarom is altijd maatwerk nodig. Voorzieningen niet enkel voor één activiteit inrichten, maar zo ontwerpen dat meerdere functies een plek krijgen, is al een belangrijke oplossingsrichting.

Waarde toevoegen aan maatschappelijke voorzieningen vanuit een integrale visie
Al met al kunnen we concluderen dat we steeds meer waarde (willen) toevoegen aan maatschappelijk vastgoed, vanuit een integrale visie op sport en bewegen, onderwijs, cultuur en welzijn. Die waarde kan zitten in het financiële aspect, maar zit misschien nog meer in allerlei andere aspecten. Zoals duurzaamheid, sociale ontmoetingen, fysieke en mentale gezondheid of minder overlast. Om hier als gemeente op in te spelen, kijk je naar het gemeenschappelijke belang, waarbij je je afvraagt welke positie sport en bewegen inneemt in het totale maatschappelijke speelveld. En heb je daar hulp bij nodig? Wij denken graag met je mee!