In de media
Welzijnsaccommodaties zijn een belangrijk onderwerp op de gemeentelijke agenda. Met name bij samengevoegde gemeenten is er sprake van veel maatschappelijke accommodaties met een (te) lage bezettingsgraad. Hoewel we ontmoeting en culturele voorzieningen dichtbij huis erg waardevol vinden, is het in stand houden van al deze gebouwen een punt van zorg, omdat het simpelweg meer geld kost dan het oplevert. Waar Integrale Kind Centra (zie ons eerdere artikel: IKC: een gebouw dat aansluit op de pedagogische visie) duidelijke normen en wettelijke kaders kennen voor bijvoorbeeld ruimten en omvang, gaat het bij veel voorzieningen voor ontmoeting en cultuur vooral om gevoelswaarde. Hoe ga je daar als gemeente mee om? Waar ben je wel en waar ben je niet van als gemeente? Hoe maak je de juiste afweging tussen behouden en sluiten? Sander Fooij, Manja Ockers en Christianne van Overmeeren houden zich bezig met deze vraagstukken en adviseren gemeenten hierover.
“Vroeger hadden veel gemeenten een dorpshuis, veel wijken een buurthuis,” begint Sander Fooij, adviseur bij Synarchis. “Door de jaren heen veranderde de maatschappij en fuseerden veel gemeenten tot één grotere. Die hebben vervolgens veel accommodaties met een lage bezettingsgraad. Tegelijkertijd zijn de kosten hoog en is er veel onderhoud en verduurzaming nodig. Vanuit onze ervaring weten we dat maatschappelijke voorzieningen zelden kostendekkend zijn. Maar ook dat dorps- en buurtcentra veel maatschappelijke en emotionele waarde kennen en als ontmoetingsruimte van meerwaarde zijn voor de omgeving. ‘Zomaar’ sluiten is daarom te makkelijk gedacht.”
Volgens Sander wordt er vaak gedacht dat als een cmaatschappelijke acommodatie intensief wordt gebruikt, er ook sprake zal zijn van een winstgevende exploitatie. “We zien dat dat bijna nooit het geval is. Verenigingen betalen maatschappelijke (vaak lage) tarieven. De prijs verhogen vergroot de kans dat een gebruiker afhaakt. Zelfs met een hogere bezetting blijven de opbrengsten te laag om kostendekkend te zijn. Voor culturele podiumvoorzieningen en theaters geldt hetzelfde: zelfs als de zaal vol zit en er veel voorstellingen zijn, blijft er te weinig over om alle kosten te dekken. Maatschappelijk rendement - leefbaarheid - is heel moeilijk meetbaar. Want als een vereniging stopt omdat ze geen accommodatie heeft, kan bijvoorbeeld de eenzaamheid in een buurt toenemen.”
Wij brengen in beeld wat een gemeente betaalt aan maatschappelijke voorzieningen en helpen hen de balans te zoeken tussen maatschappelijk en financieel rendement.”
“Om die reden is het belangrijk dat gemeenten goed nadenken over het doel van maatschappelijke accommodaties. En op basis daarvan ook nadenken over spreiding binnen de gemeente: wat kan worden samengevoegd, wat moet behouden blijven, wat is de aard van het gebruik, wat is de minimale bezettingsraad, et cetera,” stelt Christianne van Overmeeren, huisvestingsadviseur. “Wij brengen in beeld wat een gemeente betaalt aan deze maatschappelijke voorzieningen en helpen hen de balans te zoeken tussen maatschappelijk en financieel rendement. Uiteindelijk gaat het er over wat je het als gemeente waard vindt om mensen elkaar te laten ontmoeten, deel te nemen aan sociaal-culturele activiteiten of cultuur te beleven. Een lastige keuze, die echt door de gemeente zelf gemaakt moet worden. Wij helpen daarbij door beleid op te stellen, onderzoek te doen en het gebruik en de waarde inzichtelijk te maken.”
“Daarvoor gaan we niet alleen in gesprek met de gemeente, maar ook met de exploitant. We brengen de bezetting in beeld en kijken of culturele activiteiten en ontmoetingen ook elders in de buurt plaats kunnen vinden. Ook betrekken we de gebruikers, ieder met zijn eigen wensen en belangen,” vertelt Manja Ockers, die zich binnen Synarchis bezighoudt met haalbaarheids-, capaciteits- en exploitatieonderzoeken. “Als we de situatie in beeld hebben, kijken we samen met de gemeente naar de toekomst. Is het huidige beleid nog passend of is er nieuw beleid nodig? We brengen vervolgens een advies uit over bijvoorbeeld exploitatieverbeterende maatregelen, hoe het beheer georganiseerd kan worden en of er meerdere organisaties samen kunnen worden gebracht in één accommodatie. Maar we geven ook bouwkundig advies. Uiteindelijk leiden de onderzoeken en adviezen tot een uniform beleid voor de maatschappelijke accommodaties binnen een gemeente.”
Op dit moment is er veel aandacht voor laaggeletterdheid in Nederland, vertelt Christianne. “Er is een subsidiemogelijkheid voor een bibliotheekvoorziening in bijvoorbeeld een gemeentehuis, wijkcentrum of school. Multifunctionele accommodaties - denk aan een combinatie van een bibliotheek met een dorpshuis voor verenigingen en theatergroepen - zijn erg interessant voor zowel de gemeente als de inwoners. Want met een bibliotheek erbij verruimen de openingstijden en de doelgroep van de hele accommodatie. De inloopfunctie van een dorpshuis komt hiermee weer terug en de dynamiek verandert.”
Manja vult aan: “Deze nieuwe samenwerkingsverbanden vragen wel om goede organisatie. Wie organiseert wat? Wat kun je van de exploitant verwachten? Waar zet je vrijwilligers voor in en waarvoor professionele krachten? We zien dat er vanuit de gemeente een aanjager nodig is om dingen van de grond te krijgen.” “Binnen (grotere) gemeenten zijn er vaak meerdere welzijnsnetwerken. Zoals zorgpunten, servicepunten en wijk- of buurtcentra. We adviseren gemeenten altijd om na te denken hoe deze netwerken geen concurrent van elkaar worden, maar elkaar versterken en voorzien in een behoefte. Daarom is het belangrijk om altijd eerst na te denken over het doel van een voorziening,” vertelt Christianne.
Kijkend naar de toekomst zien de adviseurs van Synarchis verschillende ontwikkelingen die van invloed zijn op de keuzes die gemaakt worden als het gaat om cultuur en welzijn. Manja: “Gemeenten hebben een rol in het voorkomen van vereenzaming. De ontmoetingsfunctie binnen een gemeente wordt steeds belangrijker in deze individuele samenleving.” Sander: “Ik verwacht dat de cultuursector onder druk komt te staan in het huidige politieke klimaat. Dat heeft gevolgen voor de theaters en podiumvoorzieningen. Daarnaast zijn veel accommodaties gebouwd in de jaren ’70 en aan het eind van hun levensduur.” Volgens Christianne worden multifunctionele accommodaties door deze ontwikkelingen interessanter. “We denken met gemeenten mee hoe ze in een dergelijke accommodatie functies kunnen onderbrengen die elkaar versterken en bijdragen aan de lokale situatie. Ook kijken we naar een passende locatie, want als de afstand te groot wordt, belemmert dat buurtbewoners om te komen. De kracht van een dorpshuis zit hem in het lokale karakter tenslotte.”
Delen